Deneme uçuşu için Boeing’in yeni Starliner uzay aracı ile Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) doğru 5 Haziran'da yola çıkan Sunita Williams ve Butch Wilmore’un birkaç gün içinde dönmesi planlanıyordu ancak arızalar nedeniyle şimdi kapsülün Dünya’ya geri dönemeyebileceğinden endişe ediliyor.
Bu, astronotların uzayda mahsur kaldığı ilk görev değil.
Peki uzayda sıkışıp kalan astronotlara ne oluyor?
Starliner uzay aracına ne oldu?
NASA yetkilileri, geçtiğimiz Çarşamba günü yaptıkları açıklamada Starliner’ın mekiğindeki itici takımlarda sızıntı tespit ettiklerini, bazı roket motorlarının da çalışmadığını açıkladı.
Mühendisler, yeryüzünde yapılan testlere rağmen yaşanan sorunların nedenini anlamaya çalışıyor.
Uzayda ve yörüngede yapılan testlerde motorların çalışıyor olması ise kafaları iyice karıştırıyor.
Mühendisler tahrik sisteminin doğru çalıştığından emin olana kadar, Williams ve Wilmore’un Dünya’ya kısa süre içinde geri getirilmesi pek mümkün görünmüyor.
Uzay mekiğinin astronotlar olmadan bağımsız bir şekilde Dünya’ya geri yollanması da değerlendirilse de, bu konuda nihai bir karar verilmedi.
Sunita Williams ve Butch Wilmore'un Dünya'ya önümüzdeki yıla kadar geri dönemeyebileceği belirtiliyor
NASA’nın uzay görevlerinden sorumlu yetkilisi Ken Bowersox “Starliner’ın mürettebatsız döndürülmesi ihtimali, son bir iki haftada yaşananlar nedeniyle arttı” diyor.
Bowersox bir noktada iki astronotun evlerine döndürülmesi gerektiğini vurgulasa da, yakın zamanda bunun mümkün olmayacağı anlaşılıyor.
Eğer Starliner mürettebatsız dönerse, NASA, dört kişilik SpaceX Crew Dragon uzay aracını gönderip astronotları alabilir. Bu durumda Williams ve Wilmore’un Şubat 2025’e kadar ISS’te kalması ve SpaceX aracında gelecek iki astronotla beraber geri dönmesi bekleniyor.
İstasyonda Dünya’ya Eylül ayında dönmesi planlanan dört astronot daha görevine devam ediyor.
Üç kozmonotla beraber toplam yedi kişinin bulunduğu istasyonda ekstra insan olmasının daha fazla iş yapılmasını sağladığını, ancak bunun sonucunda stok tüketiminin de daha fazla olduğunu vurgulayan Bowersox, “Bir noktada normal mürettebat sayımıza dönmemiz gerek” diye de ekliyor.
Hangi koşullarda kalıyorlar?
Aslında Starliner mahsur kalmak için çok da kötü bir yer değil.
Space Boffins podcastine konuk olarak 2020-2021 yılları arasında Starliner’da geçirdiği altı aylık görevi nasıl tamamladığını anlatan NASA astronotu Victor Glover, araçta “yedi yatak odası ve üç banyo” olduğunu söyledi.
Araçta su kaynakları bol ve yakın zamanda tüketim maddelerine takviye amacıyla yapılan bir uzay görevi sonrası gıda kaynağı da gereğinden bile fazla.
Aracın içi biraz kalabalık olsa da, astronotların camdan gördükleri Dünya manzarası muazzam.
Uzay görevlerini takip eden Florida merkezli haber sitesi SpaceUpClose’un kurucusu Ken Kremer, “Oradaki astronotlar gayet mutlu. Çoğu insan mahsur kaldıklarını düşünüyor ama durum öyle değil” diyor.
Kremer, “Yaşanan sorunları küçümsemiyorum ama zaten bu misyon en başta da sekiz gün olarak hesaplanmış olamazdı. İki astronot da daha önce altı aylık görevlerde yer aldılar ve bu defa daha uzun bir görev için yollanmaları gerekirdi” diye açıklıyor.
Çoğumuz yolculuğumuz iptal olduğunda ya da hava alanındayken uçuşumuz ertelendiğinde öfkeleniyoruz.
Bu gibi beklenmedik durumlar için dünyadaki en hazırlıklı insanlar ise, bu konuda eğitimli olan astronotlar.
Glover, astronotları “profesyonel risk alıcılar” diye nitelendiriyor.
Williams ve Wilmore da NASA'nın en deneyimli astronotları arasında.
İkisi de uzmanlıklarını Starliner’ı testlere tabii tutarak kullanıyor ve bu koşullar altında ellerinden gelenin en iyisini yapıyorlar.
Astronotlar uzay istasyonunun bakımını üstlenmekle kalmayıp, uzay giysilerini tamir ediyor, bilimsel deneyler yapıyorlar. Paris'teki Olimpiyatları bile takip ettiler.
Uzay aracının içindeki işleyişi iyi bildikleri için de gıda kaynaklarının yönetilmesinden ekipmanların bulunduğu rafların derin temizliğine pek çok görevi üstlenebiliyorlar.
Normalde uzay istasyonunda astronotların ter ve idrarı yeniden dönüştürülerek içme suyu üretiliyor ancak son arızalar nedeniyle idrarları depolamak zorunda kaldılar.
Bu da zaten iki ek astronot yüzünden kalabalık olan uzay aracını daha da sıkışık hale getirdi.
Astronotlar Williams ve Wilmore, yanlarında getirdikleri yedek parçalar ve takviye amaçlı ek ekipmanlarıyla beraber sistemin tamir edilmesini bekliyorlar.
Bu gibi beklenmedik durumların nadiren trajediye dönüştüğü uzay istasyonundaki herkes, gösterdikleri profesyonel yaklaşımla istasyonun başarısını da ortaya koydu.
Kasım 2000’den bu yana istasyonun hiç boş kalmadığını da unutmamak gerek.
Rus kozmonot da mahsur kalmıştı
Öte yandan astronotların uzayda beklenenden daha uzun kaldığı geçmişteki vakalara bakılırsa, Williams ve Wilmore için hayat çok daha zor olabilirdi.
Örneğin Mayıs 1991’de Mir uzay istasyonuna göreve giden Sovyet kozmonot Sergey Krikalyov, birkaç ay kalmayı beklerken neredeyse bir yıl uzayda durmak zorunda kalmıştı.
İngiliz astronot Helen Sharman’ın da dahil olduğu uzay görevinin ilk haftalarında her şey planlandığı gibiydi.
Tüm bunlar olurken, Krikalyov’un ülkesi dağılmak üzereydi.
Sovyet kozmonot Sergey Krikalyov
Ağustos 1991’de Sovyet lider Mihail Gorbaçov’a karşı bir darbe girişiminde bulunan komünistler tanklarla Moskova sokaklarındaydı.
2019’da bir röportaj yaptığım Krikalyov, o dönem eşi ile karşılıklı olarak birbirleri için endişelendiklerini söylemiş, “Yerde tüm bu çalkantılar ve istikrarsızlıklar yaşanırken elbette biz de arkadaşlarımız, akrabalarımız, anne babalarımız için kaygılanıyorduk” demişti.
Gerçekten de uzay görevinin başlamasından dört ay sonra Sovyetler Birliği dağıldı.
Uzaya tedarik uçuşları devam etti ancak Krikalyov ve istasyondaki diğer kozmonot Aleksandr Volkov’un Dünya’ya dönüp dönemeyeceği meçhuldü.
Krikalyov, “İstasyonda olduğumuzu unuttuklarına dair hikayeler kulağıma gelmişti. Oysa her gün merkezle iletişim halindeydik ve yapmamız gereken deneyler, elimizde de gereken gıda ve su kaynakları vardı. Aslında her şey tam zamanında ilerliyordu” diye anlattı.
Dünya’dan ayrıldıktan bir yıla yakın süre sonra Krikalyov, yeni ana vatanı olan Rusya’ya döndü.
Astronotlar tehlikede mi?
Starliner’daki arızalara ilişkin incelemeler devam ederken, Sunita Williams ve Butch Wilmore’un durumu herhangi bir paniğe neden olmuyor.
NASA’nın birkaç hafta içinde uzay aracını mürettebatlı ya da mürettebatsız eve geri uçurma konusunda nihai kararı vermesi bekleniyor.
Öte yandan ikili Eylül ayında Dünya’ya dönmeyi başarsa da, özellikle Ay ve ötesine çok daha gelişmiş uzay araçlarıyla görevler düzenlenmesi beklenirken, gelecekte bu tarz beklenmedik olayların yeniden yaşanması olası.
1972’den beri Dünya yörüngesinin ötesine yapılacak ilk görev için Artemis 2’nin pilotluğunu yapması planlanan Victor Glover, “Yaptığımız iş sanki rutin bir görevmiş izlenimi verirsek, hem kamuya hem de mesleğimize kötülük yapmış oluruz. Gelecekte Starliner’ı 10’uncu kez uçurduğumuzda da görevimiz bugünkü kadar karmaşık ve zor olacak” diyor.
