Gazze’nin belirsiz bir süreliğine uluslararası idare altına girmesini hedefleyen 20 maddelik planına Hamas’ın yanıt vermesi için salı günü yani 30 Eylül’den itibaren ‘üç ya da dört gün’ süre tanıyan ABD Başkanı Donald Trump, aksi takdirde Hamas’ın ‘cehennemde bedel ödeyeceğini’ söyledi.
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu da Hamas’ın planı reddetmesi veya uygulanmasını yavaşlatması halinde İsrail’in ‘işi bitireceğini’ söyledi.
İsrail, 18 Mart'ta iki aylık ateşkesi tek taraflı olarak bozmuştu.
Türkiye de arabuluculuk çalışmalarında
MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın, ABD Başkanı Donald Trump'ın Gazze planıyla ilgili gelişmeler konusunda temasta bulunmak için Katar'a gittiği açıklandı.
Kalın’ın, ‘müzakerelerde Trump'ın gündeme getirdiği Gazze planı üzerine ilgili taraflarla görüşmeler yapacağı’ bildirildi.
Katar Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Macid el-Ensari, plana ilişkin müzakerelere, Türkiye'nin de katılacağını belirterek "Katar, Mısır ve Türkiye'nin çabaları, savaşı sona erdirmek için kolektif ve eşgüdümlü şekilde yürütülecektir" ifadesini kullanmıştı.
Hamas açıklamaları ve tahminler
Hamas Siyasi Büro Üyesi Muhammed Nezzal, dün akşam saatlerinde basına yaptığı açıklamada, ‘Hamas, plan açıklandığı 30 Eylül’den sonraki günden itibaren Filistinli gruplar, bağımsız şahsiyetler ve arabuluculukla hem içeride hem dışarıda istişarelere başladı. Elimizde çok sayıda eleştiri olmasına rağmen hareket, konuyu tüm ciddiyetiyle ele alıyor’ dedi.
Nezzal, Hamas’ın plana yakında yanıt vereceğini de ekledi.
Hamas liderlerinin farklı kentler arasında bölünmüş olması, Arap basınına konuşan kaynaklara göre ‘grubun yanıt konusunda karar vermesini zorlaştırıyor.’
Yine gruba yakın kaynakların Arap basınına verdiği bilgilere göre, planda Hamas’ın silahsızlanmasını öngörmesi, Hamas açısından en büyük problemlerden biri.
Middle East Eye ise Arapların, alternatif bir planı olmamasını eleştirerek plandaki ‘önemli değişiklikleri’ şöyle sıraladı:
İsrail’in günde 600 yardım kamyonunun girişine izin vereceğine dair taahhüt, sayılar veya hangi ekipmanların girişine izin verileceği belirtilmeden ‘tam destek’ ifadesiyle değiştirildi. İsrail’in Gazze’nin tamamından çekileceği taahhüdü ise ‘silahsızlanmaya ve güvenlik hattının korunmasına bağlı çekilme’ şekline dönüştü.
Hamas’ın açıklamayı Katar’dan yapması bekleniyor. Açıklama zamanlaması için ise cuma akşamının ilerleyen saatleri ya da biraz daha ‘bekleme ve arabuluculuk süreciyle’ cumartesi günü öngörülüyor.
Plana göre Hamas ne yapacak?
Gazze'de katılımcı ülkelerle müzakere edilerek tercihli tarife ve erişim oranları belirlenecek özel ekonomik bölge kurulacağının bildirildiği planda, "Hiç kimse Gazze'yi terk etmeye zorlanmayacak ve ayrılmak isteyenler özgürce ayrılabilecek ve geri dönebilecek" ifadesi kullanıldı.
Plana göre "Hamas ve diğer gruplar, Gazze'nin yönetiminde doğrudan, dolaylı veya herhangi bir şekilde herhangi bir rol üstlenmeyeceklerini kabul edecek. Tüneller ve silah üretim tesisleri de dahil olmak üzere tüm askeri, terör ve saldırı altyapısı yıkılacak ve yeniden inşa edilmeyecek." Aynı zamanda bağımsız gözlemcilerin gözetiminde Gazze'nin silahsızlandırılması sürecinin başlayacağı maddelerine yer verildi.
Söz konusu Trump planının madde madde hali ise şu şekilde:
1.Gazze, komşularına tehdit oluşturmayan, radikalleşmeden arındırılmış terörden uzak bir bölge olacak.
2.Gazze, yeterince acı çekmiş olan Gazze halkının yararına yeniden inşa edilecek.
3.Eğer her iki taraf da bu teklifi kabul ederse, savaş derhal sona erecek. İsrail kuvvetleri, esir değişimine hazırlanmak için üzerinde anlaşılmış sınıra çekilecek. Bu süre boyunca tüm askeri operasyonlar (hava ve topçu bombardımanları dahil) askıya alınacak ve cephe hatları, kademeli ve tam geri çekilme için gerekli şartlar karşılanana kadar dondurulmuş halde olacak.
4.İsrail bu anlaşmayı kamuya açık şekilde kabul ettikten sonra 72 saat içinde, hayatta olan ve ölen tüm rehineler iade edilecek.
5.Tüm rehineler serbest bırakıldığında, İsrail 250 müebbet hapis cezası almış mahkumu ve 7 Ekim 2023’ten sonra gözaltına alınan 1700 Gazzeliyi (kadınlar ve çocuklar dahil ) serbest bırakacak.Hayatta olmayan her İsrailli rehinenin naaşı için, İsrail 15 ölü Gazzelinin naaşını teslim edecektir.
6.Tüm rehineler iade edildikten sonra, barışçıl bir şekilde birlikte yaşamaya söz veren ve silahlarını bırakmayı kabul eden Hamas üyelerine af tanınacaktır. Gazze’den ayrılmak isteyen Hamas üyelerine ise güvenli geçiş sağlanacaktır.
7.Bu anlaşmanın kabul edilmesiyle birlikte, tam kapsamlı insani yardım derhal Gazze Şeridi’ne gönderilecektir. Asgari olarak, günlük yardımlar 19 Ocak 2025’teki anlaşmada belirtilen insani yardımlarla uyumlu olacaktır. Buna altyapının (su, elektrik, kanalizasyon) rehabilitasyonu, hastane ve fırınların yeniden inşası, molozların temizlenmesi için gerekli ekipmanların girişine izin verilmesi de dahildir.
8.Gazze’ye insani yardımın girişi ve dağıtımı, Birleşmiş Milletler ve bağlı kuruluşları ile Kızılhaç üzerinden, diğer uluslararası kurumlar da işbirliği yaparak, tarafların müdahalesi olmadan devam edecektir. Refah sınır kapısının her iki yönde açılması da 19 Ocak 2025 anlaşmasında uygulanan aynı mekanizmaya tabi olacaktır.
9.Gazze, geçici teknokratik ve siyasi açıdan tarafsız bir Filistin komitesi tarafından yönetilecektir. Bu komite, Gazze halkı için günlük kamu hizmetlerini ve belediye işlerini yürütmekten sorumlu olacaktır. Komite, nitelikli Filistinlilerden ve uluslararası uzmanlardan oluşacak ve yeni bir uluslararası geçiş kurulu tarafından gözetim altında olacaktır. Bu kurulun adı “Barış Konseyi” olacak ve Başkan Donald J. Trump başkanlığında toplanacaktır. Konseyde ayrıca eski İngiltere Başbakanı Tony Blair gibi isimlerin yanı sıra, açıklanacak diğer devlet başkanları yer alacaktır. Bu kurul, Trump’ın 2020’de açıkladığı barış planı ve Suudi-Fransız önerisi de dahil olmak üzere çeşitli öneriler üzerine Gazze’nin yeniden inşası için fonları yönetecek ve Filistin Yönetimi’nin fon programlarıyla uyumlu hale getirecektir. Bu kurul, uluslararası standartlara uygun bağımsız ve etkili bir yönetim yaratmak için çalışacaktır. Bu yönetim, Gazze halkına hizmet eden ve Filistinliler ile İsraillilerin barış içinde yaşamasını mümkün kılacak güvenilir bir idare oluşturmayı amaçlamaktadır.
10.Gazze’yi yeniden inşa etmek ve canlandırmak için Trump’ın ekonomik kalkınma planı, Orta Doğu’daki bazı gelişmiş modern mucize şehirlerin inşasına yardımcı olan uzmanlardan oluşan bir heyet tarafından oluşturulacaktır. Çok sayıda düşünülmüş yatırım önerisi ve heyecan verici kalkınma fikirleri iyi niyetli uluslararası gruplar tarafından hazırlanmış olup, bu fikirler güvenlik ve yönetişim çerçevelerini sentezlemek ve bu yatırımların iş, fırsat ve gelecek için umut yaratacak şekilde kolaylaştırılmasını sağlamak amacıyla değerlendirilecek.
11.Özel bir ekonomik bölge kurulacak, tercih edilen gümrük tarifeleri ve erişim oranları katılımcı ülkelerle müzakere edilecek.
12.Hiç kimse Gazze’yi terk etmeye zorlanmayacak ve ayrılmak isteyenlerin bunu özgürce yapmalarına ve geri dönmelerine izin verilecektir. İnsanların kalmasını teşvik edeceğiz ve onlara daha iyi bir Gazze inşa etme fırsatı sunacağız.
13.Hamas ve diğer gruplar, doğrudan veya dolaylı olarak, hiçbir şekilde Gazze’nin yönetiminde rol almamayı kabul eder. Tüm askeri, terör ve saldırı altyapıları, tüneller ve silah üretim tesisleri dahil olmak üzere, yok edilecek ve yeniden inşa edilmeyecektir. Bağımsız denetçilerin gözetiminde Gazze’nin askerden arındırılması süreci olacaktır. Bu, silahların kalıcı olarak kullanılamaz hale getirilmesini ve uluslararası finanse edilen bir geri alım ve yeniden entegrasyon programı ile desteklenecek onaylı bir tasfiye sürecini içerecektir; bu program bağımsız denetçiler tarafından doğrulanacaktır. Yeni Gazze tamamen müreffeh bir ekonomi inşa etmeye ve komşularıyla barışçıl bir şekilde bir arada yaşamaya bağlı olacaktır.
14.Bölgesel ortaklar, Hamas ve diğer grupların yükümlülüklerini yerine getirmesini ve Yeni Gazze’nin komşularına veya kendi halkına tehdit oluşturmamasını garanti altına alacaktır.
15.ABD, Arap ve uluslararası ortaklarla birlikte geçici bir Uluslararası İstikrar Gücü (ISF) geliştirmek için çalışacak; bu güç derhal Gazze’ye konuşlandırılacak. ISF, Gazze’deki onaylı Filistin polis güçlerini eğitecek ve destek sağlayacak, ayrıca bu alanda geniş deneyime sahip Ürdün ve Mısır ile istişare edecek. Bu güç uzun vadeli bir iç güvenlik çözümüne geçiş süreci olacak. ISF, İsrail ve Mısır ile birlikte sınır bölgelerinde güvenliği sağlamak için çalışacak ve yeni eğitilmiş Filistin polis güçleriyle birlikte hareket edecek. Mal akışını yeniden başlatmak ve güvence altına almak için sınırların girişini önlemek kritik öneme sahip. Bir silahsızlandırma mekanizması ISF tarafından uygulanacak ve doğrulanacak.
16.İsrail Gazze’yi işgal etmeyecek veya ilhak etmeyecek. İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), silahsızlandırmaya bağlı standartlar, kilometre taşları ve zaman çizelgelerine göre geri çekilecektir; bu plan, IDF, ISF, garantörler ve Amerika Birleşik Devletleri arasında üzerinde anlaşmaya varılacaktır. Amaç, Gazze’nin artık İsrail, Mısır veya vatandaşlarına tehdit oluşturmamasıdır. Pratikte, IDF, işgal ettiği Gazze topraklarını kademeli olarak ISF’ye devredecek; ISF ile yapacakları bir anlaşmaya göre bu alanlarda geçici otorite kuracaklar ve sonunda tamamen Gazze’den çekileceklerdir. Ancak, yeniden ortaya çıkabilecek herhangi bir terör tehdidine karşı güvenliğini sağlamak için Gazze uygun şekilde güvence altına alınana kadar bir çevre güvenliği varlığı sürdürülecek.
17.Hamas bu öneriyi geciktirir veya reddederse, yukarıdakiler, ölçeklendirilmiş yardım operasyonları da dahil olmak üzere, IDF’den ISF’ye devredilen silahsız alanlarda ilerleyecek.
18.Bir dinler arası diyalog süreci, hoşgörü ve barış içinde bir arada yaşama değerleri temelinde kurulacak; Filistinliler ve İsraillilerin zihinlerini ve anlatılarını değiştirmeye çalışılacak ve barıştan elde edilebilecek faydalar vurgulanacak.
19.Gazze’nin yeniden kalkınması ve yönetimi ilerledikçe ve Filistin Yönetimi reform programı sadakatle uygulandıkça, nihayetinde Filistinlilerin kendi kaderini tayin hakkı ve devlet kurma yönünde inandırıcı bir yol için koşullar hazır olabilir; bu, Filistin halkının arzusu olarak kabul edilmektedir.
20.Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Filistinliler arasında, barışçıl ve müreffeh bir birlikte yaşam için siyasi bir ufuk konusunda bir diyalog başlatacak.
