Associated Press haber ajansı, Çin'in Nanchang kentinde Müslümanlar'ın yoğunlukta olduğu bir mahallede Apple ve Lenovo gibi teknoloji firmaları için üretim yapan OFILM isimli bir fabrikanın Uygur asıllı işçileri zorunlu olarak çalıştırdığını iddia etti.
Associated Press haber ajansına göre fabrikanın Uygurlar'ın çalıştığı bölümü bir duvarla diğerlerinden ayrılıyor. Güvenlik kameralarıyla izlenen binanın bu bölümünün kapısında da güvenlik görevlileri nöbet bekliyor.
Nanchang'daki OFILM fabrikası önünde Müslüman kadın işçiler
"Refakatçiyle dışarı çıkıyor, akşamları ders veriliyorlar"
AP’ye göre bu kişilerin fabrikadan dışarıya çıkışı sınırlandırılıyor, dışarı çıktıklarında yanlarına refakatçi veriliyor. Müslüman Uygurlar’ın başlarını örtmesine ya da ibadet etmesine izin verilmiyor. AP’nin konuştuğu fabrikanın eski ve yeni çalışanlarıyla bölgedeki dükkan sahiplerine göre bu kişiler için akşamları da özel dersler düzenleniyor.
"Kamplardan çıkanlar fabrikalara çalışmaya gönderiliyor"
Batı medyasında yer alan haberlere göre son dört yılda Çin hükümeti ülkenin batısındaki Şincan eyaletinde çoğu Uygur olmak üzere 1 milyondan fazla kişiyi gözaltına aldı. Bu kişiler kamplarda ya da hapishanelerde tutuldu, burada zoraki ideoloji ve davranış eğitimine tabi tutuldu. Çin’de yönetim uzun zamandır Uygurlar’ın farklı din, dil ve kültürlerinden dolayı ayrılıkçı eğilimler besledikleri görüşünde.
Tutuklular bu kamplardan mezun olduklarında belgeler birçoğunun fabrikalara çalışmaya gönderildiğini gösteriyor. On kadar Uygur ve Kazak’ın AP haber ajansına aktardığına göre fabrikalarda çalıştırılan kişiler her zaman olmasa da sıklıkla buralara zorla gönderiliyor.
Şincan'daki kamplardan biri
AP’ye göre işçiler sık sık maaşları devlet tarafından ödenen öğretmenlerden Çince, siyaset ya da "etnik birlik” dersi alıyor. Maaşlar ve kısıtlamalar ise pozisyonlara göre değişiyor.
"Hui Müslümanları aynı muameleyi görmüyor"
AP bölge sakinlerinden aldığı bilgilere göre OFILM’in fabrikasında Uygurlar diğerler işçilerle aynı ödemeyi alıyor, ancak farklı muamele gördüklerini söylüyor. Bu kişilerin işyerinden ayrılmasına ya da ibadet etmesine izin verilmiyor. Ancak Çin devleti tarafından tehdit olarak algılanmayan Hui etnik kökenli Müslümanlar için aynı uygulamalar yürütülmüyor.
Çin hükümeti istihdam programının Uygurlar’ı, diğer azınlıkları eğitmek ve onlara iş sağlamak için kullanılan bir yöntem olduğunu öne sürüyor. Çin Dışişleri Bakanlığı, Pazartesi günü, Uygurlar’ın zorla çalıştırılmasıyla ilgili iddialar için "temelsiz” ve "iftira” ifadelerini kullandı.
"Uygurlar evlerinden uzağa gönderilerek asimile edilmeye çalışılıyor"
Öte yandan uzmanlar kamplar gibi programın da Uygur kültürünün bastırılması, aile bağlarının ve kültürel bağların koparılması için daha büyük bir kampanyanın parçası olduğu görüşünde. Uzmanlar Uygurlar’ın evlerinden uzağa gönderilerek asimile edilmeye çalıştıklarını da söylüyor.
Melbourne’deki La Trobe Üniversitesi uzmanlarından James Leibold "Bu kişilerin eğitimsiz olduğunu, toplumdan izole olduklarını ve Çince konuşamadıklarını düşünüyorlar. O zaman ne yaparsınız onları ‘eğitirsiniz’, onları dönüştürmenin yollarını ararsınız. Onları Çin kültürünün merkezine taşımak bu değişimi hızlandırıyor” ifadelerini kullandı.
Apple: "2018 yılı boyunca 44 bin mülakat yaptık"
AP’ye gönderdiği bir elektronik postada Apple, iş ahlakı kurallarının çalışanların kaygılarını dile getirmesi gerektirdiğini kaydetti. Apple tedarikçilerdeki işçilerle yanlarında müdürleri bulunmadan yıllık mülakatlar yürüttüklerini, bunların işçilerin yerel dillerinde yapıldığını ve 2018 yılı boyunca 44 bin mülakat yapıldığını açıkladı.
Lenovo: "Parmak izi tarayıcılarının kullanıldığından haberdarız"
Lenovo ise tedarikçi OFILM tarafından kamera ve parmak izi tarayıcılarının kullanıldığından haberdar olduğunu aktardı, ancak diğer iddiaları inceleyeceğini belirtti.
Tüm şirketler tedarikçilerinden katı iş standartları uygulamasını beklediklerini bildirdi. LG, Dell ve Huawei tedarik zincirindeki fabrikalarda zorla çalıştırılma konusunda ellerinde delil olmadığını kaydetti, ancak iddiaları soruşturacağını bildirdi. HP ise AP’ye yanıt vermedi.
"Şincan'da 3 bin azınlık istihdam edildi"
OFILM de AP’nin sorularına yanıt vermedi, ancak internet sitesinde hükümetin çağrılarına yanıt vererek Şincan’daki azınlıkları yoksulluktan kurtarmak, eğitim almalarına ve kendilerini geliştirmelerine imkan vermek için istihdam ettiğini bildirdi. OFILM 2017’den bu yana Şincan’dan 3 bin kadar genç kadın ve erkeği istihdam etti.
Avustralya Stratejik Politikalar Enstitüsü tarafından Pazar günü yayınlanan ayrı bir çalışma 2017 ve 2019 yılları arasında 80 binden fazla Uygur’un Şincan’dan bu fabrikalara gönderildiğini öne sürdü.
Raporda, bu fabrikalarda Uluslararası Çalışma Örgütü tanımına göre "zorla çalıştırma” olarak değerlendirilmesi kuvvetle muhtemel koşullar tespit edildiğini kaydetti.
AP bir yıl önce de Şincan’daki Uygurlar’ın ABD’ye gönderilen spor giyim eşyalarının üretiminde zorla çalıştırıldıklarına dair veriler ortaya koyan bir rapor yayınlamıştı.
