Sonra, bulutların hemen üzerinde yüzlerce Rus insansız hava aracının sivrisinek benzeri vızıltısı duyuluyor.
Hemen ardından uçaksavar ateşinin takırtısı, uzaktan gelen patlama sesleri ve en sonunda da ambulans ve itfaiyenin acı sirenleri...
Bu, Kiev ve Ukrayna'nın diğer şehirlerinde gecenin acı gerçeği.
Bunlar çarpma anında patlayan saldırı SİHA'ları, yani silahlı İHA'lar.
İnsansız hava araçları (İHA) artık modern savaşın ayrılmaz bir parçası ama artık sadece cephede görülmüyorlar.
Batı Avrupa'da, Ukrayna'dan uzakta, silahsız insansız hava araçları havaalanları, askeri üsler ve enerji santralleri çevresinde görüldü.
Bunların hepsi, Rusya'nın yürüttüğünden şüphelenilen bir "hibrit savaş" programının parçası.
Bazıları, bunların Ukrayna'ya yardım eden bazı NATO ülkelerinin dayanıklılığını test etmek için gönderildiğini düşünüyor.
Belçika da dahil olmak üzere Avrupa'nın kritik altyapı tesislerinde görülen İHA'lar, birçok NATO ülkesinde korkuya yol açtı.
Polonya'da son zamanlarda görülen İHA görüntüleri ve Belçika ve Danimarka da dahil olmak üzere Avrupa'nın kritik altyapı tesislerinin etrafında görülen bir grup İHA, bazı NATO ülkelerinde korkuya yol açtı.
Şimdi, Avrupa'nın bazı bölgelerini korumak için bir "İHA duvarı" tasarlanacağı konuşuluyor ama bu gerçekten ne kadar gerekli? Ve daha da önemlisi, ne kadar gerçekçi?
Avrupa'ya bir uyarı
9 Eylül'de yaklaşık 20 Rus insansız hava aracı Ukrayna'nın üzerinden geçerek Polonya'ya uçtu ve dört havalimanının kapatılmasına neden oldu.
NATO jetleri havalandı ve birkaç insansız hava aracı düşürüldü. Geri kalanlar ise Polonya'nın çeşitli bölgelerine düştü.
Bu, Avrupa için bir uyarı niteliğindeydi ve Ukrayna'daki savaşın başlamasından bu yana NATO hava sahasının en büyük ve en ciddi ihlallerinden birini teşkil ediyordu.
İşte bu yüzden olası bir İHA duvarı hakkındaki tartışmalar giderek daha da acil hale geliyor.
9 Eylül'de yaklaşık 20 Rus İHA'sı Polonya'ya uçtu
Chatham House adlı düşünce kuruluşunun uluslararası güvenlik programında kıdemli araştırma görevlisi olan Katja Bego, "Bu ivmenin asıl kaynağı son dönemdeki ihlaller" diye açıklıyor.
İHA'lar veya resmi adıyla İnsansız Hava Sistemleri savaş alanlarını çoktan dönüştürdü.
Doğu Ukrayna'daki ölüm tarlalarında bunlar kısa menzilli, genellikle 25 santimetre civarında ve öldürücü patlayıcı cihazlar taşıyan küçük cihazlar oluyor.
Ancak şu anda Avrupa'nın geri kalanı için tehdit bunlar değil. Avrupa'da bir SİHA duvarı kurulması çağrılarını körükleyen, bazıları potansiyel olarak 1.000 km'nin çok üzerinde uçabilen daha büyük SİHAlar.
Rusya daha önce İran'dan Shahed 136 olarak bilinen SİHA ithal etmişti, ancak şimdi kendi versiyonunu üretiyor: Geran 2. Eylül ayında Polonya'ya uçan İHA'lar arasında Geranlar da vardı.
Bazıları şimdi "Rusya bir gün 200'den fazla İHA gönderirse ne olur? Ya da diyelim ki 2000? NATO nasıl karşılık verirdi - ve hatta verebilir miydi?" diye soruyor.
Sonuçta, her seferinde savaş uçaklarını konuşlandırmak pahalıya mal olacak.
Avrupa hükümetleri için dijital sistemler kuran Danimarkalı bir bilişim hizmetleri şirketi olan Netcompany'nin CEO'su André Rogaczewski, "Bu vergi mükelleflerinin parasının ne etkili ne de mantıklı bir kullanımı olur" diyor.
Gizemli insansız hava araçlarının istilası
Ukrayna, Rus havaalanları ve petrokimya tesisleri gibi kritik altyapı tesislerine yönelik uzun menzilli insansız hava aracı saldırılarını artırarak, savaşı sıradan Ruslara taşıdı.
Sonra deniz SİHA'ları var. Denizde veya su altında seyahat edebilen, mürettebatsız gemiler. Ukrayna'nın Rusya'nın Karadeniz filosuna karşı yıkıcı bir etkiyle kullanılanlar gibi.
Ancak açıkça savaş halinde olan ülkeler tarafından kullanılan, açıkça tanımlanabilen İHA'lardan daha uğursuz bir şey de var:
Gizemli, isimsiz insansız hava araçları.
Bunlar bazen gecenin bir vakti, Avrupa'daki havalimanlarında, hatta bu ayın başlarında Brüksel yakınlarındaki havalimanında bile ortaya çıktı.
Danimarka, Norveç, İsveç, Almanya ve Litvanya'da da benzer gözlemler yapıldı.
Ukrayna'daki açıkça tanımlanabilen Rus saldırı SİHA'larının aksine, Batı Avrupa'daki bu "sivil İHA'lar" şimdiye kadar herhangi bir patlayıcıyla donatılmadı.
Ancak anonim gönderildikleri için, nereden geldiklerini veya kimin tarafından etkinleştirildiklerini kanıtlamak zor.
Batılı istihbarat yetkilileri, Moskova'nın bu kısa menzilli İHA'ları ilgili ülkeden fırlatarak kargaşa ve kesintiye yol açmak için kullandığına inanıyor
Bu yüzden şüpheler Rusya'ya yöneliyor. Kremlin ise herhangi bir sorumluluk kabul etmiyor.
NATO karargahına, Avrupa Birliği'ne ve trilyonlarca dolar değerindeki uluslararası işlemleri yöneten finansal takas kuruluşu Euroclear'a ev sahipliği yapması nedeniyle Belçika önemli hedeflerden biri.
Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Ekim ayında yaptığı açıklamada, "Avrupa perspektifinden bakıldığında, bizi tehdit etmeye istekli tek bir ülke var ve o da Rusya" demişti.
Avrupa'nın, Belçika'da tutulan yaklaşık 200 milyar euro değerindeki dondurulmuş Rus varlıklarını Ukrayna'ya yardım amacıyla serbest bırakıp bırakmaması gerektiği konusunda tartışmalar sürüyor.
Peki, Brüksel ve Liege havalimanlarının yanı sıra, bir askeri üssün çevresinde gizemli İHA'ların ortaya çıkması tesadüf mü?
İngiltere, Kuzey Yorkshire'daki Hava Kuvvetleri üssü Leeming'de konuşlandırılan alayda görev yapan bir İHA'larla mücadele uzmanları ekibi, Belçika'nın insansız hava araçlarına karşı savunmasını güçlendirmek için gönderildi.
Ancak hem kalkış ve iniş sırasında uçaklar için oluşturdukları tehlike hem de özellikle askeri üsler ve enerji santralleri gibi kritik altyapıların çevresinde görülme riski nedeniyle gizemli İHA'lar endişe verici.
İHA duvarı: Neden tek başına çözüm değil?
İHA duvarı planı, Avrupa'nın Rusya'dan gönderilen İHA'ların sınır ötesi saldırı tehdidine verdiği karşılık.
Duvar, başlangıçta Baltık ülkelerinden Karadeniz'e kadar uzanan, entegre, koordineli, çok katmanlı bir savunma sistemi olarak tanımlanıyor.
Gelen İHA'ları tespit etmek ve daha sonra takip edip, yok etmek için radarlar, sensörler, sinyal bozucular ve silah sistemlerinin bir kombinasyonundan oluşması muhtemel.
AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, yeni bir SİHA karşıtı sistemin 2027 yılı sonuna kadar tam olarak faaliyete geçmesi gerektiğini söyledi.
Rusya, başlangıçta İran'dan Shahed 136 olarak bilinen bir tür insansız hava aracı ithal etti
Bununla birlikte, bir İHA duvarı hava savunması için tek başına bir çözüm değil. Bazıları da bunun gerçekçi olduğuna ikna değil.
Düşünce kuruluşu The Royal United Services Institute'da (RUSI) araştırma görevlisi Robert Tollast "bir tür geçilemeyecek duvar" fikrinin söz konusu olamayacağını savunuyor.
Ama yine de neden bu yönde çağrılar yapıldığını ve denenmesinin istendiğini anlayabildiğini söylüyor.
Kiev ve Ukrayna'nın diğer şehirlerindeki insanlar insansız hava araçlarının saldırılarıyla karşı karşıya kalıyor.
"Rusya sınırına yakın ülkeler - ve tabii ki bu uzun menzilli İHA'ların menzilinde oldukları için Baltık ülkeleri, Polonya, Almanya - için böyle bir şey inşa etmeye çalışmak kesinlikle şart" diyor.
Bego "Buradaki fikir tam bir duvar inşa etmek veya tamamen aşılmaz bir şey yapmak değil" ifadelerini kullanıyor.
"Bu gerçekte mümkün değil - hem mesafe hem de mevcut teknolojiler açısından % 100 kusursuz değil... Bunun yerine, farklı tipteki İHA'ları yakalayıp durdurabilecek bir dizi şeyden söz ediyoruz."
İHA'ları durdurmak: İmha ya da parazitleme
Londra'daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olan Fabian Hinz, insansız hava araçlarını tespit etmek için bir dizi seçeneği sıralıyor.
"Akustik algılama, alçaktan uçan hedefleri çok iyi tespit edebilen hava radarları, alçaktan uçan hedeflere karşı çok kısa menzillere sahip olan, ancak yüksekten uçan hedeflere karşı da çok iyi çalışan yer radarları olabilir.
"Optik sistemler, kızılötesi sistemler kullanabilirsiniz ve tespit tamamlandığında yumuşak imha veya sert imha yapabilirsiniz."
Sert imha, iİHA'ları silahla veya füzelerle yok etmek anlamına geliyor. Yumuşak imha ise genellikle elektronik yöntemlerle İHA'yı etkisiz hale getirmek demek.
Kiev'de sergilenen tahrip edilmiş Rus askeri teçhizatı arasında Geran-2'nin enkazına bakanlar
Rusya ve Ukrayna, savaş meydanında yumuşak imhanın önüne geçmek için, uçarken açılan onlarca kilometrelik fiber optik kabloyu insansız hava araçlarına yerleştirdi, ancak bu, sınır ötesi, yüzlerce kilometrelik bir mesafe için geçerli bir seçenek değil.
Sert imhaya gelince, Hinz bunu yapmanın birçok yolunu anlatıyor. Karadan havaya füzelerden, savaş uçaklarına ve helikopterlere kadar.
"Lazerler de faydalı olabilir" diye ekliyor.
"Ama bunlar insanların iddia ettiği gibi kusursuz silahlar değil."
André Rogaczewski, sinyal bozmanın etkili bir alternatif olabileceğine inanıyor. Ancak nihayetinde, herhangi bir İHA duvarının etkili olabilmesi için, muhtemelen aynı anda gelen çok çeşitli hava tehditleriyle başa çıkabilmesi gerekiyor.
Mali açıdan tartışmalı bir sorun
Moskova'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana, Avrupa ile Rusya arasındaki gerginlik artarken, Rusya'ya atfedilen "hibrit" veya "gri bölge" savaşları da yükseldi. Ancak Rusya bunları reddediyor.
Bunlar arasında siber saldırılar, dezenformasyon kampanyaları, kargo depolarına yerleştirilen yangın çıkarıcı cihazlar, deniz altı kablolarının gözetlenmesi ve bazen de sabote edilmesi yer alıyor.
Ancak bu ayın başlarında Bahreyn'de düzenlenen bir güvenlik forumunda, NATO Askeri Komitesi'nin İtalyan başkanı Amiral Giuseppe Cavo Dragone, NATO'nun şu anki tüm savunma ihtiyaçları arasında hava savunmasının en büyük öncelik olduğunu söyledi.
Amiral Giuseppe Cavo Dragone, NATO'nun şu anki tüm savunma ihtiyaçları arasında hava savunmasının en büyük öncelik olduğunu söylüyor
İHA duvarının ilk aşamalarının birkaç ay içinde devreye girmesi bekleniyor, ancak tüm detaylar henüz netleşmedi.
Bu arada, Virginia, Norfolk merkezli NATO Müttefik Dönüşüm Komutanlığı (ACT) uzun vadeli çözümler üzerinde çalışıyor. Bu kolay bir mücadele değil.
Tollast'a göre, İHA duvarının asıl zorluğu, korunması gereken alanın devasa büyüklüğü.
"Alçaktan uçan İHA'lar için geniş bir taktik radar yelpazesine ve binlerce kilometrelik yüksek irtifa hedefleri için daha büyük radarlar gerekiyor.
"Ve maliyet açısından hesaplı önleyicilere ve 7/24 hazır olacak kuvvetlere ihtiyaç var. Bu asla kusursuz olmayacak ve bazı radarlar ve önleyicilerin maliyetleri düşse bile ucuz olması pek muhtemel değil."
Finansman karmaşık bir konu.
Tollast, "Bu gerçekten zor bir savunma meselesi" diyor.
"Avrupa'nın savunma harcamaları artsa bile, bu para için savunma sektöründeki diğer alanlardan hala büyük bir rekabet olacak. Daha fazla gemiye, denizaltıya, hatta nükleer silaha ve uyduya ihtiyacımız var."
"Bu yüzden İHA duvarı bazı insanlar için mali açıdan biraz tartışmalı bir konu olmaya devam edecek."
Sistem potansiyel olarak AB parası, tek tek ülkelerin bütçeleri (özellikle Doğu Avrupa'da) ve dondurulmuş Rus varlıklarından elde edilen faizlerle finanse edilecek.
Bego, başlangıçta İHA duvarının Doğu kanadındaki savunmayı ifade ettiğini, ancak AB'nin bu konuda öncülük etmesinden bu yana duvarın genişletildiğini söyledi.
"Herkes bir şeylerin yapılması gerektiğini ve bunun için koordinasyon ve para seferberliği gerektiğini kabul ediyor, ancak kimin ve neyin yapılacağı hala çok tartışılıyor.
"Ne kadar kusursuz olmasını isterseniz o kadar pahalı olur."
Tollast, hedef tarih olarak 2027'nin oldukça iddialı olduğunu düşünüyor, ancak "O zamana kadar kesinlikle daha fazla koruma sağlayabilirler" diye de ekliyor.
Oku değil, okçuyu vurmak
Tüm bunlar yaşanırken, duvarı inşa etme görevi giderek zorlaşıyor.
Çünkü İHA karşıtı yeni önlemler devreye girdikçe, bunların üstesinden gelebilecek yeni bir İHA tehdidi ortaya çıkıyor.
Bütün bunlar, bir bakıma yeni bir silahlanma yarışına dönüşüyor.
Güvenlik teknolojilerine yatırım yapan İngiltere merkezli bir şirket olan Gallos Technologies'in kurucu ortağı Josh Burch, "Bu alandaki teknolojilerin geliştirme döngüleri, özellikle çatışma ortamlarında aşırı hızlanıyor" diyor.
"Bu, saldırganların uyum sağlamasıyla insansız hava araçlarına karşı her türlü savunmanın hızla güncelliğini yitireceği anlamına geliyor.
"Saldırgan gözlemleyecek, uyum sağlayacak, tekrarlayacak; ta ki başarana kadar."
Ukrayna'da Rus insansız hava aracı ve füze saldırıları nedeniyle çok sayıda kişi öldü veya yaralandı
Öyleyse tamamen yanlış soruyu mu soruyoruz?
İHA'ları durdurmak için bir İHA duvarı inşa etmek yerine, İHA'ları fırlatan üsleri hedeflemek daha mı iyi? Eski bir atasözünde dendiği gibi, "sadece oku değil, okçuyu da vur."
Bego "Buna karşı daha dirençli olmak bir şey, ama hiç olmaması çok daha iyi olurdu," diyor.
"Ve bu, Rusya'ya veya bunun arkasındaki aktör her kimse ona, bu tür davranışların sınırı aştığını çok daha net bir şekilde anlatmak anlamına geliyor. Bunun sonuçları ve getirdiği bedeller var ve bu önemli."
Avrupa'da savunma amaçlı bir İHA drone duvarı inşa etmek bir şey. Bu drone'ların fırlatıldığı yerlere saldırmak ise bambaşka bir şey.
