Century Uluslararası Araştırma Merkezi'nden araştırmacı Aaron Lund bu hafta AFP'ye yaptığı açıklamada, savaşçıların başarısındaki kilit faktörün ‘rejimin zayıflığı ve Esed'e yönelik uluslararası yardımın azalması’ olduğunu söyledi.
Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Lund, “Heyetu Tahriru’ş-Şam (HTŞ) lideri Ebu Muhammed el-Colani'nin kurumları inşa etme çalışmaları ve muhalif hareketin büyük bir bölümünün onun liderliği altında toplanması da büyük rol oynadı” dedi.
Suriye'deki savaş 2011 yılında rejim karşıtı protestoların bastırılmasıyla başladı. HTŞ ve müttefik gruplar 27 Kasım'da saldırıya geçene kadar geçen dört yıl boyunca cepheler büyük ölçüde durgun kaldı.
Esed'in bu hızlı düşüşünün nedenleri neler?
Yorgun bir ordu
13 yılı aşkın bir süredir devam eden çatışmalarda Suriye ordusu, yarım milyondan fazla insanın hayatına mal olan ve ülke ekonomisini, altyapısını ve sanayisini tahrip eden bir savaşta adeta tükendi.
Uzmanlar savaşın ilk yıllarındaki kayıplar ve firarlarla ordunun 300 bin kişilik gücünün yaklaşık yarısını kaybettiğini belirtiyor.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne (SOHR) göre ordu son günlerde muhaliflere karşı çok az direniş gösterdi. SOHR ve askeri uzmanlar, askerlerin ülke genelindeki mevzilerini, çoğu zaman çatışmalar kendilerine ulaşmadan önce tahliye ettiklerini bildirdi.
Fransız Uluslararası ve Stratejik İlişkiler Enstitüsü'nden David Rigoulet-Rose AFP'ye şunları söyledi: “Suriye ordusu 2011'den bu yana insan gücü, teçhizat ve moral açısından yıpranma ile karşı karşıya.”
Düşük maaş alan askerler bunu telafi etmek için yağmacılık yapıyor. Birçok genç erkek de zorunlu askerlik hizmetinden kaçtı.
Esed geçtiğimiz çarşamba günü, muvazzaf askerlerin maaşlarına yüzde 50 zam yapılmasını emretti, ancak Suriye'nin ekonomisi kötüleştikçe askerlerin maaşları değersiz kaldı.
Müttefikleri onu yalnız bıraktı
Esed, iki ana müttefiki olan Rusya ve İran'ın askeri, siyasi ve diplomatik desteğine büyük ölçüde bel bağlamış durumda.
Onların yardımıyla 2011'de çatışmaların patlak vermesinin ardından kaybettiği toprakların çoğunu geri aldı ve Rusya'nın 2015'teki hava müdahalesi savaşın gidişatını Esed'in lehine çevirdi.
Ancak geçtiğimiz ayın sonunda başlayan hizip saldırısı, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşında batağa saplandığı bir dönemde geldi. Bu kez hava saldırıları, Halep, Hama, Humus ve nihayetinde Şam gibi büyük şehirler de dahil olmak üzere geniş toprak parçalarını ele geçiren muhalifleri geri püskürtmekte başarısız oldu.
İran ise uzun süredir Suriye ordusuna askeri danışmanlar gönderiyor ve sahada rejim yanlısı silahlı grupları destekliyor.
Ancak geçtiğimiz yıl İran ve müttefiki olan gruplar, Gazze Şeridi'ndeki savaş ve ardından İsrail ile Lübnan'daki İran destekli Hizbullah arasındaki savaş ortamında İsrail'in büyük darbelerine maruz kaldı.
New Lines Enstitüsü'nden analist Nick Heras, muhaliflerin Şam'ı ele geçirmesinden önce AFP'ye konuştu: “Nihayetinde Esed hükümetinin yaşayabilirliği, İran ve Rusya'nın Esed'i bölgedeki stratejileri için ne ölçüde faydalı gördüklerine bağlı olacaktır. Eğer bu müttefiklerden biri ya da her ikisi çıkarlarını Esed olmadan da sürdürebileceklerini düşünürlerse, Esed'in iktidardaki günleri sayılı olacaktır.”
Daha zayıf bir Hizbullah
Hizbullah, orduyu desteklemek üzere sınır ötesine binlerce savaşçı gönderdiği 2013 yılından bu yana Şam'ı sahada destekliyor.
Ancak Suriyeli muhalif gruplar saldırılarını geçen ay, İsrail ile Hizbullah arasında bir yılı aşkın süredir devam eden gerilimin ardından ateşkesin yürürlüğe girdiği gün başlattı.
Hizbullah, İsrail'e karşı koymak için savaşçılarının çoğunu Suriye'den Güney Lübnan'a taşıyarak komşu ülkedeki varlığını zayıflattı.
Hizbullah'a yakın bir kaynak AFP'ye yaptığı açıklamada, İsrail'le savaşta yüzlerce Hizbullah savaşçısının öldüğünü söyledi, ancak kesin bir sayı vermedi.
İsrail'le savaş sırasında aralarında Genel Sekreter Hasan Nasrallah ve halefi olduğu düşünülen Haşim Safiyuddin'in de bulunduğu çok sayıda Hizbullah lideri yoğun hava saldırılarında öldürüldü.
Hizbullah'a yakın bir başka kaynak dün yaptığı açıklamada, örgütün Şam banliyölerinden ve sınıra yakın Humus bölgesinden güçlerini çektiğini bildirdi.
Diğer yandan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Esed'ın düşüşünün ‘İsrail’in Suriye Devlet Başkanı’nın başlıca destekçileri olan İran ve Hizbullah'a yönelttiği saldırıların doğrudan bir sonucu’ olduğunu belirtti.
