Yeni Zelandalı emekli bilim adamı Peter Molan 30 yıl kadar önce balın özelliklerini araştırmaya başladığında, arıların bu ülkeye özgü bir bitki olan manuka çalısının çiçeklerinden yaptığı bala ilgi pek yoktu.
"İnsanlar atıyordu bu balı. Hakiki manuka balı ağızda kuvvetli bir tat bıraktığı için pek sevilmezdi” diyor.
Molan, manuka balına özgü bir özellik keşfetti. Araştırmalar bu balın antibakteriyel özellikte olduğunu ve bağışıklık sistemini güçlendirip yaraları iyileştirdiğini gösteriyordu.
Manuka balı ile ilgili iddiaların çoğu hala teste tabi tutuluyor. Fakat manukanın iyileştirici özelliklerine dair söylentiler Yeni Zelanda’nın dışına da yayıldığı için milyonlarca dolarlık bir sektör haline geldi. Ünlülerin balla ilgili yorumları manukayı daha cazip hale getirdi.
İthalat artıyor
Bugün Çinli zenginler arasında manuka balı oldukça rağbet görüyor. Ülkede gıda güvenliği konusunda çıkan skandallar büyük endişe yarattığı için yurtdışından getirilen doğal ürünlere eğilim artıyor. Çin 2014’te çoğu manuka olmak üzere 1500 ton ithalatı ile Hong Kong’un yanı sıra Yeni Zelanda’nın ikinci büyük müşterisi haline geldi. İlk sırada ise İngiltere yer alıyor.
Yeni Zelanda’nın toplam manuka balı ihracatı 2014’te 121 milyon doları aştı. 2005’te ise bu rakam sadece 24 milyon dolardı. Hükümet 2028’de bal ihracatını 780 milyon dolara çıkararak manuka balını şarap sektörü ile eşdeğer seviyeye getirmeyi hedefliyor.
Şanghay’da lüks süpermarketlerde manuka balının yarım kilosu 279 dolardan satılıyor. Bala talebin artması fiyatları da yukarı çekiyor. Çin’de ithal mallar lüks tüketime girdiği için fiyatları genel olarak daha yüksek.
Kulaktan kulağa
Ancak Çin’de manuka balı, markalı çantalar ya da yurtdışı tatili ile aynı lüks kategoride görülmüyor. Koreliler için ginseng ne ise Çinliler de manuka balını sağlıklı olmak açısından sürekli tüketilmesi gereken değerli bir madde olarak değerlendiriyor.
Sağlık alanındaki diğer yönelimler gibi manuka balı da Çin’de ağızdan ağıza dolaşarak yaygınlık kazandı. Sahte üretimin yaygın olduğu bir ülkede insanlar tükettikleri malın kaynağına daha fazla önem verir hale geliyor. Bunun sonucu olarak manuka sektöründeki şirketler, Çinli turistlerin sık gittiği Yeni Zelanda’da depolar açmaya, ürünlerini sosyal medyada teşvik etmeye başladı.
Yeni Zelanda’nın en büyük manuka balı üreticizi Comvita’nın CEO’su Brett Hewlett, pazarlama stratejilerinde ağızdan ağıza reklamın önemli olduğunu, Çinlilerin klasik pazarlama yöntemlerine fazla prim vermediğini, dost ve akrabalarının sözlerine daha fazla güvendiğini belirtiyor.
Comvita son mali yılda 6,6 milyon dolar ile rekor düzeyde kâr ettiğini ve kârlarında önceki yıla göre yüzde 28 artış olduğunu açıkladı. Yeni Zelanda satışları yüzde 92 artış kaydetti. Bunun bir kısmı Çinli turistlerin talep artışına bağlanıyor.
Çin’de internet üzerinden satış yapan sitelerde de manuka ilanları giderek artıyor. Satıcılar WeChat gibi popüler sosyal medya uygulamalarını da kullanıyor.
Otantiklik testi
Çin’de sahtecilik daha önce manuka balını da vurmuş, İngiliz Gıda Standartları Örgütü, manuka kavanozları üzerindeki yanlış bilgi içeren yasa dışı iddialar yüzünden iki yıl önce Çin’e uyarıda bulunmuştu.
Sektörü bu tür girişimlerden korumak için Yeni Zelanda bal derneği denetleme ve derecelendirme uygulaması başlatarak Çin’de de olmak üzere çeşitli laboratuvarlar açarak ithal balların otantikliğini kontrol etmek üzere testlere başladı. UMF Bal Derneği, bu testlerin varlığının bile tüketiciye güven vermek açısından önemli olduğunu belirtiyor.
Çin’deki talep artışı üreticileri de arzı yükseltmek üzere yeni tedbirler almaya yöneltti. Comvita son iki yılda petek sayısını 30 bine, iki katına çıkardı. Hewlett buna rağmen talebi tümüyle karşılayamadıklarını belirtiyor.
Diğer üreticiler ise peteklerini Yeni Zelanda’nın daha iç kesimlerine kaydırmaya başladı. Molan bütün bunları "altına hücum” dönemine benzetiyor. "Ülke halkı bahçesinde manuka çalısı varsa kenara iki petek atarak biraz bal üretmeye çalışıyor” diyor.
Yeni Zelanda’nın rakip derdi de pek yok. Manuka çalısı bu ülkenin yanı sıra sadece Avustralya’da yetişiyor. Çinliler bir diğer sağlıklı bitkiyi, Peru’ya özgü maka kökünü kendi ülkelerinde yetiştirmeye çalışsa da, çevre koşullarından dolayı aynı şeyi manuka bitkisine yapmaları pek olası görülmüyor
