Tzvetanka D.'yi tanıyanlar yakın zamana kadar onun normal ve sade bir yaşam sürdüğünü sanıyordu.
Bulgar kadın 10 yıl kadar önce Viyana'ya taşındı. Bir süre temizlikçi olarak çalıştı, daha sonra hangi işleri yaptığı ise bilinmiyor. Ancak yeterince boş vakti olduğu anlaşılıyor, zira sosyal medyada çok zaman geçirdiği, Covid-19 aşılarına karşı, Rusya'nın politikalarını ve aşırı sağcı Avusturya Özgürlük Partisi'ni (FPÖ) destekleyen paylaşımlarda bulunduğu biliniyor.
2015 yılında Avusturya'nın başkenti Viyana'daki bir temizlik şirketinde kısa bir süre işvereni olan Bulgar vatandaşı Plamen B. "Facebook'ta sürekli Putin yanlısı, Rusya yanlısı ve benzeri saçma sapan paylaşımlar yapıyordu" diyor. "Ama daha çok propagandaya duyarlı insan grubundan, tipik kafası karışık bir insan gibiydi" diye de ekliyor.
Ne var ki Tzvetanka için "tipik" demek pek mümkün değil. Zira Tzvetanka D. gerçekten işsiz değildi; ayan beyan bir Rus ajanı olarak çalışıyordu. Bunu 25 Mart 2025 tarihinde kamuoyuyla paylaşan Avusturya Devlet Güvenlik ve İstihbarat Müdürlüğü (DNS) oldu. Açıklamada Bulgar kadının adı verilmedi ancak BBC daha sonra ismini ve fotoğrafını kamuoyuyla paylaştı.
Tzvetanka D.'nin görevleri nelerdi?
Tzvetanka D.'nin Avusturya'da Rusya'nın dezenformasyonunun yayılmasına katkıda bulunduğu anlaşılıyor. Bu amaçla, örneğin, sözde Ukrayna yanlısı ama aslında Nazi sembolleri içeren çıkartmaları sağa sola yapıştırdı. Amaç Ukraynalıların Nazi olduğu yönündeki Rusya'nın dezenformasyonunu yaymaktı. Bunu online olarak da yapmak görevleri arasındaydı. Avusturya yetkili makamlarına verdiği ifadesinde en etkin olduğu zamanın Rusya'nın Ukrayna'da savaşa başladığı 2022 yılı olduğunu söyledi.
Ancak Tzvetanka D.'nin muhtemelen daha karmaşık görevleri de vardı: Aralarında Avusturya istihbarat servisi DNS'nin şefi Omar Haijawi-Pirchner, araştırmacı gazeteci Christo Grozev ve araştırmalarıyla tanınan haftalık Profil dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Anna Thalhammer'in de bulunduğu kişileri izlemek bunlar arasındaydı.
Avusturyalı gazeteci Anna Thalhammer
Gazeteci Thalhammer, DW'ye yaptığı açıklamada, 2024 yazının sonlarında Anayasayı Koruma Teşkilatı'ndan bir telefon aldığını belirterek "Bana dizüstü bilgisayarım ve telefonumun Moskova'ya götürülmek üzere çalındığını söylediler. Aralık'ta bir telefon daha aldım ve savcılıktaki dosyaları görebileceğim söylendi. Orada bazı ayrıntılar vardı, bunlar arasında aylardır beni takip edenin Bayan D. olduğu da yer alıyordu" dedi.
Tzvetanka D. Rusya İçişleri Bakanlığı'nın 2022'den beri arananlar listesinde yer alan araştırmacı gazeteci Christo Grozev'i filme almakla da görevlendirilmişti. Bu maksatla Viyana'da gazetecinin evinin karşısında bir ev kiraladı.
Tzvetanka D. nasıl casus oldu?
Viyana'daki tanıdıkları, Tzvetanka D.'nin 2020'de Covid-19 pandemisinin başlamasıyla birlikte virüs ve ardından aşılar hakkında yanlış bilgiler ve manipülasyonlar yaymaya başladığını söylüyor. Birçok Bulgar için bu tipik bir durum, zira Bulgaristan, Avrupa Birliği'nde koronavirüs aşılama oranının en düşük olduğu ülke. Yanlış bilgilendirme ve aşılara duyulan güvensizlik bunun ana nedenleri. Tzvetanka D. muhtemelen daha sonra Londra'daki Rus casusluk hücresinin radarına takıldı. Bulgarlardan oluşan bu hücre Mart 2025'in başlarında İngiltere'de casusluktan mahkum oldu.
Bu kişilerin hepsi, Moskova'ya kaçtığına ve Avrupa'daki casusluk ve dezenformasyon operasyonlarını oradan koordine ettiği düşünülen Alman şirketi Wirecard'ın eski yöneticisi Jan Marsalek için çalışıyordu. Christo Grozev bu operasyonların çoğunun hedefiydi. Londra'dan gelen bilgilere göre Grozev kaçırılacak ve hatta öldürülecekti.
Bulgar araştırmacı gazeteci Christo Grozev
Tzvetanka D. bu konuda yardımcı olacaktı, tıpkı BBC'nin ifşa ettiği bir başka Bulgar kadın olan Tzvetelina Gencheva gibi. Sofya Havalimanı'nda çalışan Gencheva gazetecilerin ve Rus muhaliflerin nasıl ve ne zaman giriş çıkış yaptıklarını takip ediyordu.
Marsalek konusunu kapsamlı bir şekilde ele alan gazeteci Anna Thalhammer ve ayrıca Egisto O. ve Thomas V. adlı iki eski Avusturyalı subayın Rus servislerinin işbirlikçileri ve Marsalek'in bağlantıları olduğunu ifşa etti.
Rus istihbaratı "normal" insanları kullanıyor
Tzvetanka D. Londra'da faaliyet gösteren Bulgarların üçü tarafından casusluk ağına dahil edildi. O Bulgarlardan biri de Vanya G. Hem Vanya hem de Tzvetanka verdikleri ifadelerde yaptıklarının farkında olmadıklarını söyledi. Vanya G.'nin verdiği bilgilere göre Londra grubuna dahil olan partneri Biser D. Interpol'e çalıştığı şeklinde ona yalan söyledi. Tzvetanka da Viyana'da aynı hikayeyi anlattı.
Güzellik uzmanı olan Vanya tanıdıklarının ifadesine göre siyasetle ilgisiz bir insan. İngiltere'de çalışan Bulgar gazeteci Vasil Hristov DW'ye yaptığı açıklamada "Vanya'yı tanıyanlar onu çok sakin ve saf bir kadın olarak tarif ediyor. Birçok uzmanın verdiği bilgilere göre Rus istihbarat servisleri göze çarpmayan son derece normal insanları kullanıyor. Vanya'nın profili de buna tamamen umuyor" dedi.
İngiltere'de çalışan Bulgar gazeteci Vasil Hristov
Gazeteci Thalhammer ise Tzvetanka'nın ne yaptığı konusunda hiçbir fikri olmadığı açıklamasına inanmıyor. Thalhammer "Yakalanmış bir Rus casusun doğruları söyleyeceğini varsaymak gülünçtür" diyor. "Benim kim olduğumu, Christo Grozev'in ve Bay Haijawi-Pirchner'in kim olduğunu bilmediğini söylediği tamamen tuhaf bir hikaye anlattı. Birinin peşinden haftalarca koşmanıza rağmen onun kim olduğunu bilmemeniz ya da Google'da aratmamanız çok saçma."
Rus ajanlar Avrupa'da aktif olmayı sürdürüyor
Londra'daki casusluk ağının üyeleri şu anda haklarında verilecek nihai kararı bekliyor. Tzvetanka D. ise şu anda Avusturya'da serbest durumda ancak hakkındaki soruşturma devam ediyor. Öte yandan Bulgaristan'da, grubun diğer üyesi olduğu iddia edilen Tzvetelina G. şimdilik rahatsız edilmeden yaşamayı sürdürüyor. Bulgar makamları bu satırlar yazıldığı sırada konuyla ilgili herhangi bir yorumda bulunmadı.
Teknoloji şirketi Wirecard'ın eski Yönetim Kurulu Üyesi Jan Marsalek, Almanya'da polis tarafından ilanlarla aranıyor.
Peki Marsalek'in casusluk ağı çökertilmiş oldu mu? Gazeteci Anna Thalhammer o kanıda değil. "Benim edindiğim bilgiye göre yetkililer başka hücreler de olduğunu varsayıyor" diyen Thalhammer "Bu yapının anafikri, eğer bir hücre ifşa olursa bir başkasının da hazırda bulunması. Bunlar genellikle tamamen bilinçli olarak birbirleriyle bağlantılandırılmıyor ancak aynı amaca yönelik hareket ediyorlar" diyor.
Ve Bulgarlar arasında bu tür olaylara karışanlar az değil. Thalhammer, "Görünüşe göre bunlar iyi eğitimli casuslar değil, emirleri uygulayan suçlular" diyor ve ekliyor: "Rus casusluk ağlarında düzenli olarak Bulgar isimleri geçiyor. Bulgaristan ve Rusya'daki suç şebekeleri arasında bir iş birliği olduğu açık."
