İskoçya, hastanelerinde anestezik desfluran gazının kullanımına son veren ilk ülke oldu. Küresel ısınmaya etkisi karbondioksitten binlerce kat daha fazla olan gazın başta İngiltere ve Avrupa olmak üzere önümüzdeki birkaç yıl içinde birçok ülkede yasaklanması bekleniyor. Peki Türkiye'de durum ne?
Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) verileri, ameliyat sırasında hastaları bilinçsiz tutmak için kullanılan gazın, küresel ısınmaya katkısının karbondioksitin 2500 katı olduğunu gösteriyor.
Yasakla birlikte İskoçya'nın karbon salımları yılda 1700 evin enerji tüketimi kadar azalacak. Bu hesaplamada gazın en fazla kullanıldığı 2017 yılı esas alınıyor.
Birleşik Krallık genelinde hastanaler desfluran kullanımını azaltmaya başlamıştı.
Son yıllarda İngiltere'deki 40'tan fazla hastane vakfı ve Galler'deki bazı hastaneler desfluran kullanmayı bırakmıştı.
NHS İngiltere, 2024'ten itibaren istisnai durumlar dışında desfluran kullanılmasını durduran benzer bir yasak getirecek.
NHS'in 2020'deki desfluran kullanımına ilişkin analizine göre, gazın İngiltere'deki NHS hastanelerinde yasaklanması, her yıl 11 bin eve elektrik verilmesinin neden olduğu salımlara eşdeğer bir azalma sağlayacak.
Desfluran gazının başta Avrupa olmak üzere önümüzdeki birkaç yıl içinde birçok ülkede yasaklanması bekleniyor.
Türkiye'de durum ne?
Desfluran anestezi sırasında Türkiye'de de yaygınlıkla kullanılan bir gaz ve gazın 2026'da yasaklanabileceği yönünde söylentiler de var.
BBC Türkçe'ye konuşan Türkiye'deki anestezi uzmanları ise anestezi sırasında yaygınlıkla kullandıkları iki gazın desfluran ve sevofluran olduğunu belirttiler.
Ayrıca, desfluran gazının "vücuttan hızlı atılması, hastanın daha dinç ve hızlı uyanması" gibi hastaya etkileri düşünülerek tercih edildiği vurgulandı.
Desfluranın çevre kirliliğine etkisi ve karbon ayak izi gibi konuların yeni yeni gündeme geldiği ve Türkiye'de yasaklanabileceği yönünde söylentiler olduğunu da aktardılar ve şu bilgileri verdiler.
"Tüm dünyada yasaklanırsa Türkiye de bu yola girebilir. 2026’da Türkiye'de de yasaklanabileceği yönünde teyit edilmemiş bilgiler var."
'Bir günde kullandığımız desfluran miktarı 1000 km araba sürmekle eşdeğer salıma neden oluyor'
Anestezi uzmanı ve İskoçya'nın Yeşil Ameliyathaneler programının klinik lideri Dr Kenneth Barker, on yıldan uzun bir süredir birçok büyük ve rutin operasyonda kullandığı anestezik ilacın çevreye bu kadar zararlı olduğunu öğrenince şoke olduğunu söyledi:
"2017'de, bir anestezist olarak normal bir günde kullandığımız desfluran miktarının, günde 1000 km araba sürmekle eşdeğer salımla sonuçlandığını fark ettim.
"Derhal kullanmayı bırakmaya karar verdim ve birçok anestezist arkadaşım da buna dahil oldu.
"Çevreye etkisi bu kadar bariz bir konuda geldiğimiz aşamadan memnunum."
Birçok hastane, karbondioksitten 130 kat daha fazla küresel ısınma potansiyeline sahip olan sevofluran gibi daha az ısınma potansiyeline sahip güvenli ve etkili anestezik gazlara, gazsız anesteziklere veya daha verimli ekipmanlar kullanmaya geçiyor.
BBC'ye konuşan Birleşik Krallık genelinde anestezi uzmanlığından sorumlu Royal College of Anesthetists'in başkan yardımcısı Dr Helgi Johannsson, "İngiltere'de giderek daha fazla sayıda anestezist, gazın çevreye verebileceği zararın boyutunun farkına vardı ve kullanmayı bıraktı - ve bununla gurur duyuyorum." dedi.
Genel olarak, anestezik gazlar NHS'in karbon ayak izinin yaklaşık yüzde 2-5'ini oluşturuyor
NHS İngiltere'nin net sıfır stratejisi kapsamında, daha çevre dostu ısıtma, aydınlatma ve ulaşım sistemlerine geçiş ön görülüyor. Bunun yanında ilaç ve ekipmanın NHS'e tedarikinin çevresel etkisi de inceleniyor.
