Asya Pasifik Kaynak: BBC 07.08.2024 08:00

Muhammed Yunus Bangladeş'i kargaşadan kurtaracak mı?..

Bangladeş'te Başbakan Şeyh Hasina'nın istifa edip ülkeden kaçmasının ardından geçiş hükümetinin başına Nobel ödüllü ekonomist Muhammed Yunus getirildi.
Muhammed Yunus Bangladeş'i kargaşadan kurtaracak mı?..

Seksen dört yaşındaki akademisyen, haftalardır devam eden ve 100'den fazla kişinin ölümüyle sonuçlanan eylemleri organize eden öğrenci liderleri tarafından destekleniyor.

Peki, ülkede düzeni yeniden kurma ve Bangladeş demokrasisini istikrara kavuşturma çabalarına liderlik edecek tecrübeli sosyal girişimci kim?

Muhammed Yunus adını ilk olarak 1970'li yıllarda ülkenin en yoksul kesimlerinin bu durumdan kurtulmasına yardımcı olan mikrofinans sisteminin öncüsü olarak duyurdu.

Bu girişime Chittagong Üniversitesine yakın yoksul köylere yaptığı ziyaretler ilham vermişti. Bazı köylülere sadece 10 dolar borç vererek, geleneksel bankaların kredi vermekte isteksiz davrandığı küçük girişimcilere yardımcı oldu.

1980'li yılların sonunda onbinlerce üyesi olan girişim başarılı oldu ve Grameen Bank'a (Köylü Bankası) dönüştü.

Grameen Bank, Bangladeş çapında tekstil, telekom, geniş bantlı internet dahil, bazıları kâr amaçlı, bazıları da kâr amacı gütmeyen projelere destek oldu.

Başarı ve uluslararası arenada tanınmasından sonra Prof. Yusuf 2006'da Nobel Barış Ödülünü aldı.

Yarattığı mikrofinans modeli gelişmekte olan dünyadaki benzer projelere model olmuştu.

Prof. Yunus barış ödülünü aldıktan sonraki aylar içinde giderek artan oranda siyasete dahil olmaya başladı.

O zamanlar "Siyasette rahat bir insan değilim. Ancak durum gerektirirse politikaya atılmakta da tereddüt etmem" demişti.

Ancak siyasi istikrarsızlığın yoğun olduğu ülkede, hükümete karşı yüksek sesli eleştirileri düşman edinmesine de yol açtı.

2007'de Nagorik Shakti (Vatandaşın Gücü) adlı bir siyasi hareket başlatıp, onlarca yıldır Hasina ve rakibi Halide Ziya'nın hakim olduğu sistemde üçüncü bir alternatif yaratma girişiminde bulundu.

banglades-1

Başbakan Şeyh Hasina, 15 yıldır iktidardaydı.

İlerleyen yıllarda hükümetle ilişkisi giderek daha sert bir hale geldi.

2008'de iktidara gelen Başbakan Şey Hasina, Yunus'u iş faaliyetleriyle yoksulların "kanını emmekle" suçladı ve hakkında bir dizi soruşturma başlattı.

Yunus ve taraftarları soruşturmaların siyasi amaçlı olduğunda ısrar etti.

Geçen yıl BM, Bangladeş hükümetini siyasi rakiplerine muamelesi nedeniyle eleştirdi.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Sözcüsü Ravina Shamdasani "İnsan hakları savunucularının süregiden yıldırılmaları ve tacizleri konusunda çok kaygılıyız. Buna Nobel Ödülü sahibi Muhammed Yunus da dahil" demişti.

Siyasi gerilim yükselmeye devam etti. Geçen yıl Temmuz ayında Bangladeş Yüksek Mahkemesi Prof. Yunus'un yaptığı bir bağış için 1 milyon dolardan fazla vergi ödemesine hükmetti.

Daha sonra, ülkenin çalışma yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle Grameen Telekom'daki üç çalışma arkadaşıyla birlikte altı ay hapse çarptırıldı.

Dördü de suçlamaları reddetti ve dava temyize giderken, şartlı tahliye edildiler.

banglades-2

Öğrencilerin protestoları, daha büyük bir siyasi harekete dönüştü.

Şeyh Hasina hükümetinin dramatik bir şekilde sona ermesinin ardından Prof. Yunus öğrenci protestolarının liderleri tarafından Bangladeş'i istikrara kavuşturacak isim olarak seçildi.

Prof. Yunus, Hasina'nın istifası haberine "Bangladeş özgürleştirildi" tepkisini vermişti.

Yunus, Hint medyasına ülke çapında halkın kutlamalar yaptığını söylemişti.

Yunus şöyle konuşmuştu:

"Hasina orada olduğu sürece işgal altında bir ülkeydi. Bir işgalci güç, bir diktatör, bir general gibi davranıyor, her şeyi kontrol ediyordu. Bugün tüm Bangladeş halkı kurtarılmış hissediyor."

"Şimdi yeniden başlamak ve kendimize güzel bir ülke kurmak istiyoruz. Öğrencilere ve geleceğimize liderlik edecek gençlere vermek istediğimiz söz bu."

Prof. Yunus'un ilk işi, daha fazla olaya yol açabilecek iktidar boşluğunu çabucak doldurmak için bir geçiş hükümeti kurmak olacak.

Yunus'un uluslararası destek bulma kabiliyeti burada hayati önemde bir rol oynayabilir.