İran ile ABD arasında İtalya'nın başkenti Roma'da Umman aracılığıyla yapılan görüşmelerin ikinci turu sona erdi.
İran devlet televizyonu, İran ile ABD arasındaki Roma'daki görüşmelerin tamamlandığını duyurdu.
İlk olarak ABD heyetinin daha sonra İran heyetinin müzakere alanından ayrıldığı görüldü.
Taraflar henüz görüşmelerin sonucu hakkında açıklama yapmadı ancak İran resmi haber ajansı IRNA, heyetlerin gelecek hafta yeniden bir araya geleceğini bildirdi.
Görüşmeler öncesi İran lideri Ali Hamaney’in siyasi danışmanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Üyesi Ali Şemhani, X sosyal medya platformunda paylaştığı gönderisinde ülkesinin ABD ile müzakerelerden beklentilerini açıkladı.
İran'ın beklentilerini sırıladı
Ali Şemhani, paylaşımında, İranlı müzakerecilerin dokuz ilke temelinde kapsamlı bir anlaşmaya varmak için Roma'ya tam yetkiyle gittiklerini belirterek, beklentilerini şöyle sıraladı:
Ciddiyet, garantilerin sağlanması, dengeli olunması, Libya/BAE modelinin uygulanmaması, yaptırımların kaldırılması, tehditlerden kaçınılması, müzakerelerde hızlı olunması, (İsrail benzeri) sorun çıkaranların kontrol altına alınması ve yatırımların kolaylaştırılması.
Şemhani, İran'ın “teslim olmak için değil, dengeli bir anlaşmaya varmak için” görüşmeye katıldığını vurguladı.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi başkanlığındaki İran müzakere heyeti “dolaylı” görüşmelere katılmak üzere günün erken saatlerinde Roma'ya gitti.
Taraflar arasındaki ilk dolaylı görüşme 12 Nisan’da Umman’ın başkenti Maskat’ta Umman Dışişleri Bakanı Bedr bin Hamed el-Busaidi aracılığıyla gerçekleşmişti.
İran ile ABD arasındaki müzakere süreci
İran ile nükleer anlaşmadan 2018'de tek taraflı ülkesini çeken ABD Başkanı Donald Trump, İran ile doğrudan nükleer müzakere çağrısında bulunan bir mektubu geçen ay İran lideri Ayetullah Ali Hamaney'e gönderdi. Mektuba İran, Umman üzerinden yanıt verdi.
İran ile ABD, mektup trafiğinin ardından Umman’da 12 Nisan'da dolaylı görüşmeler yaptı. Görüşmeler sonucunda hem İran hem ABD tarafı müzakerelerin "olumlu ve yapıcı" olduğunu açıkladı.
Taraflar, 19 Nisan'da yeniden bir araya geleceklerini açıkladı. Daha önce Umman'da olacağı açıklanan müzakerelerin ikinci turunun İtalya'nın başkenti Roma'da yapılacağı duyuruldu.
Müzakereler Umman'ın Roma'daki Büyükelçiliğinde Umman Dışişleri Bakanı Bedr el-Busaidi aracılığında gerçekleştirilecek.
Tarafların müzakerelerdeki talepleri
İran tarafı, müzakerelerde önceki nükleer anlaşmada olduğu gibi yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer programını, atom bombası üretmesine engel olacak şekilde kısıtlamaya hazır olduğunu belirtiyor.
Bununla birlikte Tahran, nükleer enerji geliştirme ve uranyum zenginleştirme hakkının tanınmasını isterken 2018'de Trump'ın ülkesini tek taraflı nükleer anlaşmadan çektiği gibi bir durumla karşılaşmamak için ABD’nin muhtemel bir anlaşmadan çekilmesine karşı garantiler talep ediyor.
İran, muhtemel bir anlaşmanın ABD Kongresi tarafından onaylanmasını istiyor.
İran ayrıca ABD'nin gündeme getirdiği Tahran'ın füze kapasitesi veya bölgesel konularla ilgili nükleer dışındaki talepleri müzakere etmeyeceğini duyurdu.
ABD'nin İran'dan taleplerine ilişkin ise farklı açıklamalar gelmeye devam ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump'ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, konuyla ilgili ilk açıklamasında İran'ın nükleer programını tamamen durdurmasını değil, doğrulamasını istediklerini ve bu kapsamda Tahran'ın 2015'teki nükleer anlaşmadaki gibi 3,67 oranında uranyum zenginleştirmesini öngördüklerini açıkladı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise İran'ın nükleer programını durdurması gerektiğini söyledi.
ABD'nin İran'dan zenginleştirmeyi azaltmasını mı yoksa nükleer programını tamamen durdurmasını mı istediği ise henüz net değil.
Diğer yandan Umman'daki ilk görüşmelerde gündeme gelmediği anlaşılsa da Trump'ın İran’ın balistik füze programı, İHA programı ve bölgedeki milis güçlerle ilişkileri gibi nükleer dışı konuları müzakerelere dahil etme isteği de ihtimal dahilinde.
Müzakerelerin başarısının önündeki engeller
Her ne kadar taraflar müzakerelere başlasalar da sürecin başarıya ulaşma ihtimalinin önündeki karşılıklı güven sorunları, ABD'nin nükleer dışı konuları müzakerelere dahil etme isteği ve İsrail’in Tahran-Washington arasında varılacak muhtemel bir anlaşmayı akamete uğratma arzusu gibi önemli engeller de bulunuyor.
İsrail, yalnızca diplomatik bir çözümün yeterli olmadığını, İran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılmasını ve askeri faaliyetlerinin kısıtlanmasını istiyor.
