Yerel halkın Hvaldimir adını verdiği eğitimli beyaz balina beş yıl önce Rus casusu olduğu yönünde spekülasyonlarla manşetlere taşınmıştı.
Beluga türü beyaz balinalar konusunda bir uzman, balinanın gerçekten Rus ordusuna ait olduğuna ve Kuzey Kutbu'ndaki bir donanma üssünden kaçtığına inandığını söylüyor.
Ancak Dr. Olga Shpak, Hvaldimir'in bir casus olduğunu düşünmüyor.
Beluga türü beyaz balinanın üssü korumak için eğitildiğine ve "hayta" olduğu için kaçtığına inanıyor.
Rusya, Hvaldimir'in ordu 'mensubu' olup olmadığını hiç kabul etmedi. Ama reddetmedi de.
Ancak Rusya'da 1990'lı yıllardan bu yana deniz memelilerini araştıran ve iki yıl önce memleketi Ukrayna'ya dönen Dr. Shpak, BBC'ye yaptığı açıklamada "Bence,% 100, kesin orduya ait" diyor.
Anlattıklarını, Rusya'daki eski iş arkadaşlarıyla konuşmalarına dayandıran Dr. Shpak, "Secrets of the Spy Whale - Casus Balinanın Sırları" adlı BBC belgeselinde konuştu.
Hvaldimir, üzerine kamera takılabilen bir koşum takımıyla bulunmuştu.
Gizemli balina, beş yıl önce Norveç'in kuzey kıyıları açıklarındaki balıkçılara yaklaştığında kamuoyunun dikkatini çekti.
Balıkçılardan Joer Hesten "Balina, tekneye sürtünmeye başladı. Hayvanların zor durumda kaldıklarında, içgüdüsel olarak insanlardan yardım istemeleri gerektiğini bildiğini duymuştum. Ne kadar akıllı bir balina diye düşündüm" diyor.
Burada bir beluga balinasının görülmesi alışılmadık bir durumdu, çünkü bu kadar güneyde nadiren bulunuyorlardı.
Balinanın üzerinde ayrıca bir de koşum takımı vardı. Koşum takımında bir kamera koyma yeri de vardı ve İngilizce "Ekipman St. Petersburg" yazıyordu.
Hesten, koşum takımının çıkartılmasına yadımcı oldu ve balina, birkaç ay boyunca yaşayacağı, yakındaki Hammerfest limanına yüzdü.
Hvaldimir'in üzerindeki koşum takımında İngilizce "Ekipman St Petersburg" yazıyordu
Hvaldimir, balık yakalayamıyor gibi görünüyordu ama burnunu kameralara uzatarak, hatta bir keresinde suya düşen bir cep telefonunu geri getirerek ziyaretçileri büyülüyordu.
Norveçli araştırmacı Eve Jourdain "Bu balinanın, hedef gibi görünen her şeye burnunu uzatmaya koşullandırıldığı çok açıktı. Çünkü her seferinde bunu yapıyordu" diyor.
"Ancak ne tür bir tesiste bulunduğuna dair bir fikrimiz yok, yani ne için eğitildiğini bilmiyoruz."
Beyaz balinanın hikayesiyle büyülenen Norveç'te Hvaldimir'in gözlemlenmesi ve beslenmesi için düzenlemeler yapıldı.
"Hval" Norveççe'de "Balina" anlamına geliyor, "dimir" ise Rusya lideri Vladimir Putin'e gönderme yapıyor.
Dr. Shpak balinanın bir Rus askeri programından kaçtığına emin olduğunu söylüyor ama casus olduğunu düşünmüyor.
Dr. Shpak, güvenlikleri için Rusya'daki kaynaklarının adını açıklamak istemiyor ama balina ortaya çıktığında, Rus deniz memelileri topluluğunun derhal, Hvaldimir'in kendilerine ait olduğunu tespit ettiğini belirtiyor.
"Belli bir veteriner ve eğiticiler zincirinden mesaj geldi. Bu, Andruha adlı kayıp balinaydı."
Dr. Shpak'a göre Andruha/Hvaldimir ilk olarak Rusya'nın kuzeydoğusundaki Okhotsk Denizi'nde yakalandı.
Daha sonra St. Petersburg'taki ticari bir tesisten Rus Kuzey Kutup Bölgesi'ndeki bir askeri programa gönderildi.
Dr. Shpak "Açık sularda çalışmaya başladıklarında, bu hayvanın uzaklara yüzmeyeceğine güvendiler. Hayvan ise onları terk etti" diyor.
"St. Petersburg'taki arkadaşlardan duyduğum kadarıyla, Andruha akıllıydı ve eğitim vermek için doğru seçimdi. Ama aynı zamanda biraz 'haytaydı' da, faal bir belugaydı. Dolayısıyla, tekneyi takip etmekten vazgeçip, dilediği yere gitmesine şaşırmadılar."
Rus Kuzey Kutup Bölgesi'ndeki Murmansk'ta yer alan donanma üssü yakınlarında çekilen uydu fotoğraflarında, kafeslerin içindeki beyaz balinalar seçilebiliyor.
Murmansk'taki Rus donanma üssün yakınlarında çekilen uydu fotoğrafları, Hvaldimir/Andruha'nın eski evini gösteriyor olabilir. Sudaki kafesler net bir şekilde seçilebiliyor ve içlerinde de beyaz balinalar görülebiliyor.
Norveç internet gazetesi Barents Observer'dan Thomas Nilsen "Belugaların yeri denizaltıların ve gemilerin çok yakınında ve bu bize bir koruma sisteminin parçaları olduklarını gösteriyor olabilir" diyor.
Rusya ise, Hvaldimir/Andruha'nın ordu tarafından eğitildiği iddialarına hiç resmen yanıt vermedi. Ancak ülke, deniz memelerini askeri amaçlar için eğitmekte uzun bir geçmişe sahip.
2019'da konuşan Rus Albay Viktor Baranets "Bu hayvanı casusluk için kullanıyor olsak, sizce gerçekten 'Lütfen bu numarayı' arayın mesajıyla birlikte bir cep telefonu numarasını iliştirir miydik?" demişti.
Maalesef, Hvaldimir/Andruha’nın müthiş hikayesi mutlu sonla bitmiyor.
Kendisini beslemeyi öğrenen hayvan, Norveç'in güney kıyılarında birkaç yıl boyunca gezdi ve Mayıs 2023'te İsveç kıyısı açıklarında görüldü.
Ama 1 Eylül'de suda sürüklenen cesedi Norveç'in kuzeybatı açıklarında, Risavika kasabasının yakınlarında bulundu.
Yoksa, Putin'un uzun kolu ona kadar uzanmış mıydı?
Pek öyle görünmüyor. Bazı grupların balinanın vurulduğunu iddia etmesine karşın, Norveç polisi bu açıklamayı reddetti.
Polis, ölüme insan müdahalesinin yol açtığını gösterecek bir durum olmadığını söyledi. Daha sonra yapılan otopsi ise Hvaldimir/Andruha'nın ağzına saplanan bir ağaç dalı nedeniyle öldüğünü ortaya koydu.
