Asya Pasifik Kaynak: BBC 05.08.2024 07:24 Güncelleme: 05.08.2024 14:59

Asya'nın en güçlü kadını neden bu hale düştü?..

Başbakan Şeyh Hasina Wazed'in 16 yıldır devam eden iktidarında Bangladeş yoksulluktan çıktı.
Asya'nın en güçlü kadını neden bu hale düştü?..
Başbakan Şeyh Hasina Wazed'in 16 yıldır devam eden iktidarında Bangladeş yoksulluktan çıktı.

Bazıları onun sayesinde ülkenin şu ana kadarki en büyük hamlesini yaptığını söylüyor.

Bazıları da ona ve giderek otoriterleşen yönetimine rağmen.

Şeyh Hasina'nın konumu hiç bu kadar sallantıda olmamıştı.

Üniversite ve kolej öğrencilerinin protestoları ülke çapında büyük eylemlere, kan dökülmesine ve kaosa neden oldu.

Öğrencilerin protestoları Bangladeş hükümetini devirecek mi?

Sakin ama güçlü bir kadın olarak bilinen Şeyh Hasina, ülkenin kurucusunun kızı ve birçok krizi ve suikast girişimini atlattı.

Görev döneminde hükümeti 57 subayın ölümüyle sonuçlanan milis sınır güçlerinin isyanını, uluslararası toplum tarafından sert bir şekilde eleştirilen üç tartışmalı seçimi, insan hakları ihlalleri iddialarını ve muhalefet partilerinin sokak gösterilerini atlattı.

Ancak şu anda, öğrenci protestoları ülkede yayılmaya devam eder ve muhalif partiler öğrencilerin taleplerinin arkasında dururken, siyasi kariyerinin en büyük meydan okumasıyla karşı karşıya.

A demonstrator gestures as protesters clash with Border Guard Bangladesh (BGB) and the police outside the state-owned Bangladesh TelevisionKaynak,A student protestor with his face painte white holds his arms up to shoulder height to gesture defiantly to security forces.

hasina-1

Pazar günü, Bangladeş Yüksek Mahkemesi, kamu istihdamındaki kotaların çoğunu iptal etti.

Ülke çapındaki şiddetli çatışmaları tetikleyen de bu kotalara karşı gösterilerdi.

Çoğu genç öğrencilerden oluşan 100'den fazla kişi öldü. Bir çoğu güvenlik güçlerinin eylemleri bastırmak için giriştiği sert müdahale nedeniyle.

'Düdüklü tencere durumu'

Asya'daki otoriter yönetimler konusunda kapsamlı çalışmalarda bulunan Oslo Üniversitesi'nden Dr. Mubaşar Hasan, durumun akşamdan sabaha yaşanan bir gelişme olmadığını ve daha çok "düdüklü tencerenin patlaması" gibi olduğunu söylüyor.

BBC Bangla'ya konuşan Dr. Hasan "Basın Özgürlüğü Endeksi'nde Rusya'nın bile altında olan bir ülkeden bahsettiğimizi unutmayalım" diyor.

"Bağımsızlık savaşı ruhunun Şeyh Hasina ve partisi tarafından fazla siyasileştirilmesi, yıldan yıla temel oy verme hakkının vatandaşlardan esirgenmesi, rejiminin diktatöryel doğası, toplumun geniş bir kesimini kızdırdı.

"Maalesef ülkedeki herkesin başbakanı olamadı. Bunun yerine sadece tek bir grubun lideri olarak kaldı."

hasina-2

Dr. Hasan son bir haftadır yaşanan olaylara hiç şaşırmadığını vurguluyor.

Bangladeş'teki öğrenci protestoları, kamuda istihdamın % 30'unu 1971'deki bağımsızlık savaşına katılanların çocuklarına ayrıldığı sistemin kaldırılması talepleriyle başladı.

Protestolar, Yüksek Mahkeme'nin tartışmalı kota sistemini geçen ay geri getirmesiyle arttı ve iktidar partililerin protestoculara saldırmasıyla şiddet olayları başladı.

Ülkenin en üst düzey mahkemesi olan Anayasa Mahkemesi Pazar günü, Yüksek Mahkeme'nin gösterileri tetikleyen tartışmalı kararını bozdu.

Mahkemede hükümeti temsil eden Adalet Bakanı aynı talepte bulundu. Bu da Hasina hükümetinin konuyu kapatmak istediğini gösteriyor.

Hükümet krizi atlatabilir mi?

Mahkemenin kararının şu andaki öfkeyi dindirip, dindirmeyeceği belirsiz.

Öğrenciler şimdi ölen onlarca arkadaşı için adalet istiyor. Bu da bazı polis memurları ve iktidar partisi üyelerinin yargılanması anlamına geliyor.

Nahid İslam, protesto hareketinin önde gelen isimlerinden biri ve salıverilmesinin ardından BBC'ye konuştu. İslam, hareketin tek lideri olmasa da, kesinlikle en önde geleni.

İslam "Bu sokağa çıkma yasağı ortamında hareketimize devam edip etmeyeceğimize henüz karar verilmedi" dedi.

Başkent Dakka'daki eski Hindistan Büyükelçisi ve emekli diplomat Riva Ganguly Das Bangladeş'teki durumun en hafif ifadesiyle "kafa karıştırıcı" olduğunu söylüyor.

BBC Bangla'ya konuşan Das "Şeyh Hasina hükümetinin sarsılmış olduğuna inanmıyorum. Daha birkaç gün önce kendisi mahkemenin kararını beklememiz gerektiğini söylemişti.

"Şimdi Anayasa Mahkemesi karırın verdi ve kota sistemini tekrar değiştirdi, artık öğrencilerin protestolarına devam etmesi için bir neden yok.

"Birkaç gün içinde sınıflarına geri dönmelerini bekliyorum ve büyük ihtimalle de günler içinde de normale dönülecek."

Dakka Üniversitesi'nden İletişim uzmanı Şermin Ahmed de kısa sürede bir çözüm olmazsa, şu anda "rasyonel" bulduğu hareketin "anarşik bir grup" tarafından ele geçirebileceği ve bunu da istikrarsızlığı büyütebileceği uyarısı yapıyor.

hasina-3

Uluslararası alanda 15 yıldır Şeyh Hasina rejiminin en büyük destekçisi olarak kabul edilen komşu Hindistan da durumu sınırın öte yanından izliyor.

Hindistan Dışişlei Bakanlığı Sözcüsü Bangladeş'teki durum sorulduğunda "Bunu, ülkenin iç işi olarak görüyoruz" yanıtını vermişti.

Ancak daha sonra Hindistan Dışişleri Bakanı Dr. S Jaishankar'ın durumu şahsen gözlemlediğini de ekledi. Bu da Hindistan'ın komşusundaki endişe verici gelişmelerden uzak kalamayacağını gösteriyor.

Delhi yönetimi, kriz derinleşirse Şeyh Hasina'ya ne ölçüde bir yardım eli uzatabileceği konusunda net bir açıklama yapmadı.

hasina-4

Protestolar nasıl başladı?

Siyasi uzmanlar, Şeyh Hasina'ın siyaseten attığı yanlış adımın, durumu kötüleştirdiğine inanıyor.

Geçen haftaki basın toplantısında, kota reformu hareketine değinip, bağımsızlık yanlısı ve bağımsızlık karşıtı tanımlarını kullandı. Bu son 10 yıldır partisinin kullandığı bir söylemdi.

Hasina "Özgürlük savaşçılarının torunları kotaları almazsa, Razakarlar'ın (Pakistan işbirlikçileri) torunları mı kotaları almalı? Benim sorum bu" demişti.

Saatler sonra, çeşitli kampüslerdeki öğrenciler Başbakanın sözlerini protesto etmeye başladı.

Polis ve seçkin güvenlik gücü RAB güçle karşılık verdi ve iktidar partisinin öğrenci kanadı da çatışmalara katılıp, gerilimi daha da artırdı.

Bunu izleyen 72 saat içinde ülke şiddetli çatışmalara, ulusal televizyon binasının yakılmasına, yüzlerce mahkumun firarına ve 100'den fazla kişinin ölümüne tanık oldu.

Bu, Başbakan Şeyh Hasina için büyük bir sınav.

Bangladeş'in devlet ve özel eğitim kurumlarındaki sıradan öğrenciler, ülkedeki en güçlü kadını daha önce hiç olmadığı kadar sarsmayı başardı.